De spermate: the Site
De spermate is probably no translation from the Greek but a medieval Latin-language compilation, since no Ancient text has been identified that could qualify as its model. There are elements pointing to third-century doctrines from the Neo-Platonic circuit in Alexandria; influence from Arabic medical tradition may also be identified. De spermate contains some original theories such as an extremely detailed chrono-biological system permitting to predict characteristics, including illnesses, of the individuals according to the hours of birth not only of the baby and its parents but also of its grand-parents, as well as the rare doctrine of the seven-celled uterus.
äܱٳٱ
Hankekuvaus
The Latin-language pseudo-Galenic treatise variously entitled De spermate, Microtegni (other titles attested being Liber spermatis; Liber de spermate, Liber de XII portis, Liber de XII signis, De humana natura, Liber microtegni Galieni l. de spermate, Liber de XII signis uel elementis, Liber de XII portis uel migrotegni Galieni, De corporis et anime armonia conseruanda, Libellus de generacione embrionis, Compositio hominis et cetera, Macrobius) is transmitted in 48 mss. from the period between the twelfth and late fifteenth centuries, as well as prints until 1638. The text is first attested c. 1150, attributed to Galen at the end of the twelfth century and reaches its (almost) maximum length c. 1250, when it comprises a long embryological section followed by a long astro-medical one. Its popularity is not immediately affected by the translation of the authentic Περι σπέρματος, De semine, by Nicholas of Rhegium c. 1320. It is an advanced-level text book at universities between the thirteenth and fifteenth centuries and also seems to have been used by practitioners. The text circulates with authentic Galenic ones in great Galenic compendia c. 1250-1350 and in manuscript and print, with considerable popularity, until the seventeenth century. As a matter of fact, the list of owners of manuscript witnesses reads as a Late Medieval Who's Who of rulers, medical practitioners and interested laymen.
De spermate is probably no translation from the Greek but a medieval Latin-language compilation, since no Ancient text has been identified that could qualify as its model. There are elements pointing to third-century doctrines from the Neo-Platonic circuit in Alexandria; influence from Arabic medical tradition may also be identified. De spermate contains some original theories such as an extremely detailed chrono-biological system permitting to predict characteristics, including illnesses, of the individuals according to the hours of birth not only of the baby and its parents but also of its grand-parents, as well as the rare doctrine of the seven-celled uterus.
Typically, the transmission shows a Hellenising terminology easily corrupted, e.g. in the case of a hot and moist substance originating in blood:
London, BL, Cotton Galba E IV (lines 123-124): ita sanguis u(er)tit(ur) in-stotore siron
Paris, BNF, lat. 15114: i(n)-stothore-si+gro(n)
Paris, BNF, lat. 6988: istetores iron
Berlin, SBB-PK, lat. fol. 638 : in sturore-siro(n)
Since the element i(g)ron most probably goes back to the Greek noun ὑγρόν ‘moisture’, sto/et(h)ores is most likely an adjective.
Secondly, palaeographical problems often explain the variants that have a considerable impact on the sense of the passage:
London, BL, Cotton Galba E IV, line 127: q(uod) sp(er)ma descendit á-capite
Paris, BNF, lat. 6988: (et) sp(er)ma dein(de) asce(n)d(it) ad caput
Basle, ULB, D III 8: q(uod) dein(de) descendit ad cap(ut)
Berlin, SBB-PK, lat.fol. 638: q(uod) d(i)c(tu)m asc(e)ndit ad-capud
The manuscript tradition
De spermate is at present known to survive in 48 Latin-language manuscripts, some of them containing only fragments of the text, and in several sixteenth- and seventeenth-century prints. The attribution of the treatise to Galen at the end of the twelfth century most probably ensured its success during the Galenic revolution of the thirteenth and fourteenth centuries. While the attribution to Constantine the African as translator is dropped after the middle of the thirteenth century, Galen's name as author persists well into the fifteenth century. De spermate figures among other authentic and pseudo-Galenic treatises (the so-called New Galen, consisting of translations made after the end of the twelfth century) in the large omnibus volumes for advanced students which were produced in university circles both in the North (N. France, England) and in the South (N. Italy, maybe S. France). The treatise was first printed in the 1502 edition of Latin translations of Galen by Girolamo Suriano and then, although severely criticised for errors and considered spurious, reprinted several times with the Latin Galen in the sixteenth century, often as the third book of Galen's de semine. The treatise was still included in the spuria section of the Giunta edition of Galen's works printed in 1625. In 1638 René Chartier, while denouncing de spermate as his precedessors had, still published it as the third book of Galen's de semine but in a linguistically partly classicized version.
Apparently there is only one mediaeval translation of the text into a European vernacular: a Middle English translation survives in a unique copy in the fifteenth-century Cambridge, Trinity College R.14.52, edited by P. Pahta.
The Galba text (London, BL, Cotton Galba E IV, f. 233vb-238va)
This is a slightly normalised transcription, with abbreviations resolved.
#233vb# Sperma hominis descendit ex hu
more totius corporis. quod fit ex subtiliori
natura.iiii.or. humorum[1] humani
corporis. Hoc autem sperma habet neruos
5 et uenas proprias attrahentes se a toto corpore. ad tes
ticulos. Qui nerui et ܱę&Բ;ex fricatione et cale
factione uiri et mulieris emittunt illud. sicut
collisione ferri et petrę&Բ;emittitur ignis. Qui
nerui et uenę&Բ;diuersi sunt á neruis et uenis urinę.
10 Vrina enim suos proprios neruos. et uenas habet; Illud
uero suos. 'Nota quod sperma uiri et calidius et fortius est sper
mate mulieris. Sperma mulieris uero nutrimentum est
spermatis uiri. Secundum naturam spermatis principaliter
ex subtiliori natura sanguinis et flegmatis. et colere
15 rubeę et colere nigrę. tempore quo uir et mulier coeunt
fricando et calefaciendo nerui et ܱę emittunt.
illud completum. et animatum. quod associatum sperma
ti mulieris. recipitur cum quodam spiritu in matricem
mulieris. et impinguescit ex calore matricis.
20 et spiritu attracto per arterias subtiles.
Nota quia alius est ille spiritus qui uenit per arterias subti
les. et fouet matricem exterius. et alius est qui intrat.
cum utroque spermate in matricę. Ille uero qui est exterior
spiritus. non permittit exire interiorem spiritum. sed constringit
25 eum ad nutriendum puerum. et calefaciendum. Post+
ea uero uenit in matricem quidam alius spiritus existens ex
subtiliori natura sanguinis. et iungendo se cum
spermate uertit illud in carnalem naturam. per ca
lorem matricis quod ad+modum epar uertit flegma et
30 sanguis in duobus uasis. in quibus operatur fortiter
operam suam. cum uirtute fellis. 'Nec est mirandum quod
epar uertit flegma in sanguinem cum magna
opera sua et fellis. Nam indiget magna opera
ad uertendum illud quod graue est in sanguinem. Sed
35 spiritus qui est ex subtiliori parte sanguinis non indiget
tanta opera. quia leuiter uertitur ipsum sperma. quod constat
ex subtiliori natura sanguinis in sanguine. per calo
rem matricis. Quibus transuersis in sanguine; illa
substantia incipit tunc assumere figuram hominis per ca
40 lorem naturę. et unaquaque[2] die attrahit sangui
nem ad nutrimentum sui. et trahendo; nutrit in
carnem. Postea uero crescit caro in formationem
hominis.[3] 'Res autem illa que animata non est.
neque crescit. neque decrescit. sed sperma unaquaque
45 die crescit per naturalem spiritum. et crescendo uenit
unaquaque[4] pars hominis ad suam naturam et proprietatem
habendo similitudinem una cum alia. scilicet res
acuta: cum re acuta. ut digitus. arta. cum arta. ut
iuncturę ossium. et sic in cęeris. 'Prius autem formantur
50 humeri. ex quibus caput et latera et brachia. et ulnę.
'Ex lateribus; renes; ex renibus; coxę. Prius simul iuncturę;[5]
et pro ea una formatur ex altera. deinde formantur nerui.
#234a# et ܱę et pro ea interior natura semper mittit armoniam
suam. Ad nutrimentum corporis totius intus et extra. In+te
55 stina uero efficiuntur ex spiritu. 'Notandum autem quod .xxx.
diebus finitis. apparet masculi figura. Mulieris figura
.xl. et uno die. Postquam uero utriusque figura apparet. cres
cit puer. et pinguescit. et tunc aperitur os. deinde in
cipiunt ossa incrossare[6]. ex calore ueniente in
60 matrice per spiritum naturalem. Ille enim calor habet uirtutem
confortandi totum corpus. per illum spiritum. 'Nota quod ossa ef
ficiuntur ex .iiii.or humoribus principaliter. tamen ex grauiori
natura sanguinis. purgat enim sanguinem; medulla uero ex
subtiliori natura illius grauitatis. Ossa uero acuuntur
65 in compositione digitorum. manuum. et pedum. 'Sci
endum quod peractis. iii. mensibus. et. iiii. in feminino in
cipiunt uenę&Բ;exire in constitutione unguium. Deinde
incipit puer mouere in uentre. et pro ea menstruus
sanguis qui cotidie efficitur. ex cibo. et potu. in corpore mat
70 ris habitatus uolens exire subtilitate sua. per po
ros quos aperit. uenit ad mamillas. et ibi ex calore et
humiditate mamillarum mutatur in albedinem et dul
cedinem. Sed maior pars illius menstrui. descendit ad
matricem ad nutriendum puerum. et sic nutritur puer co
75 tidie ex sanguine ad matricem descendentem. qui solet
emitti menstruo tempore[7]ante conceptum testante y
pocrate. Vidi feminam preganantem minuisse san
guine per brachium. et sic tercia die / abortiuum[8]
emisisse. Considerata itaque causa cur hoc acci
80 disset. Comperit naturam mulieris retinuisse sangui
nem ad reformationem sui. 'Nec mirum quod homo
similiter non habet menstruum sicut et femina. Quia homo
habet poros; per quos exit ille sanguis qui uertitur in pilos.
ut apparet in brachiis. et pedibus. et cęeris partibus.
85 et per os. et per nares. emittit fortiorem spiritum quam fe
mina. per quem exsiccatur humor illius sanguinis qui
per sudorem emittitur. Sicut enim exsiccatur in uase
ex ignis calore aqua; et per fumum emittitur. Sic ille
sanguis a suo proprio calore siccatus. fumum ex se gene
90 rat. qui exit per os. et per nares. et pilos. et sudorem. qui
per subtiles poros exeunt. Femina uero non tantum emit
tit quantum uir. quia non est tanti caloris. Si autem matrix
longa fuerit et stricta longus erit puer. et gracilis. Si
uero curta; et crossa fuerit; crossus et curtus erit. Si uero cros
95 sa et longa fuerit; crossus et longus erit. 'Nota in matrice
mulieris esse .vii. receptacula. ubi sperma recipitur.
Si uero sperma ceciderit in .i. uas uel in plura. tot pue
ri creantur. quot uasa recipiunt formam. 'Notandum
quia si sperma ceciderit in dextram partem matricis;
100 masculus erit. et hoc euenit per naturam epatis quod est
calidum. et humidę naturę. et fellis quod est calidum et siccę
naturę. Si autem sperma uiri existens debile. cadit
in dextram partem. et associatur spermati mulieris.
fortiori se. licet masculus fiat. tamen muliebris est.
105 #234b# in quibusdam. ut in uerbis minoribus. et in multis aliis. et
et tantam debilitatem potest uenire sperma. quod infans
utriusque sexus erit. Si autem ceciderit sperma in sinistram
partem. in femineam naturam uertitur. et hoc euenit
ex natura splenis habentis frigidam et siccam naturam. et ex
110 natura flegmatis. quod frigidam et humidum est. Quod si sperma
uirile preualuerit spermati mulieris in sinistra par
te. licet uertatur in femineum sexum. tamen retinet quę
dam uirilia ut gernones et barbam. et grossos ser
mones. et cęera. et ad tantam debilitatem potest uenire
115 femineum sperma quod utriusque sexus efficitur quemadmo
dum dictum est. de uirili. 'Item si sperma ceciderit
in dextram partem. femine in sinistra. nisi ex debilitate
spermatis eum. non ut dictum est. 'Nota quod si sperma uiri for
te est et sine debilitate masculus est. si debile. femina.
120 Sciendum quide<m> organa spermatis sunt ܱę et
arterię. in quibus sanguis conuertitur in sperma hoc modo.
Sicut enim uertitur sanguis in mamillam mulieris
in lac. per quandam decoctionem. ita sanguis uertitur in
stotore siron. i. substantiam calidam et humidam. haben
125 tem figuram flegmatis in arteriis et uenis ad nutrimentum
earum. et nutriendo uenas. et arterias. uertitur illa substantia
in sperma. quod sperma descendit á capite cum magna
subtilitate uenarum et porum. deinde descendit per.ii.
uenas et per.ii. arterias usque ad testiculos. 'Sciendum
130 uero est quod quibusdam euenire solet quod illud sperma á capi
te descendens obturat poros narium et aurium.
ita quod flatus uitalis nec exire nec intrare potest. Post
+ea uero in tantum crescit in uenis suis et arteriis. quod
nequit descendere. ibique associata sibi maxima mul
135 titudine sanguinis. generat in faucibus quandam pas
sionem quę dicitur grecę&Բ; liquoides. latine lupus id est strangula
tio. Et inde potest probari quod sperma principaliter ex sangui
ne secundario ex aliis humoribus constet. quia homines
ultra modum utentes deficiente spermate fundunt
140 sanguine. Si uero bene poterit a capite descendere.
sine impedimento aliquo uadit. diuiden[9]<do>[10]se per unam
uenam et[11]<unam>[12]arteriam. ad unum testiculum. et per
aliam uenam et aliam arteriam uadit. ad alium testicu
lum. qui testiculi habent .iiii. panniculos. quorum duo habent
145 calorem et humiditatem. alii .ii. habent actionem. quę
actio sperma adiuuat. Habent etiam .iiii.or uasa id est supra
dictas uenas et arterias. et .iiii. sementoria. quorum .ii. ex
recto semine. alia. uero. sunt ad bene id est attrahentia et pur
gantia sperma. Solet enim cum uero spermate descendere
150 aquosum flegma. quod ab illis retinetur et emittitur. aliquando
dormiendo. aliquando uigilando. qui semper liquescunt. et
ex liquore acuto testiculi magnum pruritum et ardorem
recipiunt. unde generatur uoluntas coeundi.
Habent neruos et testiculi .ii. pendentes et descen
155 dentes á principali osse colli. et fundamento cor
poris. 'Notandum quod est una uena propria spermatis. uacua
#234va# ab aliis. quę recipit illud sperma .iiii. aliis uenis.
Ille uero recipiunt ab aliis uenientibus ab omnibus par
tibus corporis. et ab ossibus medullam habentibus quę&Բ;uena
160 ducit illud sperma ad caput. Quarum .iiii., supradictarum
uenarum talis est natura. Vna <enim>[13]est iuxta renes. altera iuxta cor;
et stomacum. tercia in pectore extenditur iuxta pul[mo]
monem[sic]. Quarta autem est iuxta formositatem gotursi. in quo
est potestas sanguinis unde diffunduntur per totum corpus.
165 ex cuius superfluitate nascuntur spasmus apoplexia dia
fragmata apostemata. multimoda. multę&Բ;alię
passiones. In pectore uero potestas flegmatis. unde dif
funditur per totum corpus. cuius superfluitate fit asma.
Primum enim asma fit ex corruptione. aeris intrantis
170 ad pulmonem. Secundum uero fit ex fumositate flegmatis.
ad caput ascendentem. et inde ad pulmonem descen
dente. et apoplexia diafragmata. et apostemata
multi generis. et alię&Բ;passiones <contrarię>[14] masculis pectoris.
quia organa spiritus quę&Բ;ad se trahit pulmo. et a se mittit
175 et omnibus cordis uerbum emittentibus. et multę&Բ;alię
passiones. 'Colera uero nigra potestatem suam habet
in renibus. unde decurrit per totum corpus ex cuius superflui
tate nascuntur passiones in renibus et petra. sperma
exinde uastatur. et dolor in uentre gen<er>atur.[15] ita quod
180 aliquando non potest tenere urinam. et aliquando non potest emittere. et
in omnibus neruis usque ad pedes patitur. Renum etiam ex
+siccato inde prouenit. Vnde si iacuerit cum femina. post
patitur solutionem debilis spermatis. Super renes etiam generatur
apostema. ex quo aliquando procreantur uermes. et alię&Բ;pas
185 siones. 'Sciendum tamen quod supradicti humores. habent proprias
sedes. et diuersas ab illis de quibus dictum est. in quibus habent
suas potestates. Propria enim sedes sanguinis / est epar.
Flegmatis uero in pulmone. Col<e>re[16] rubeę&Բ;fel. Colere
nigre splen. Ex potestate colere rubeę&Բ;quam habet in
190 stomacho. emittitur quedam fumositas capiti. unde
procreantur dolores. diafragmata. apostemata. et alię
passiones. inde etiam descendit catarron ad pulmonem.
unde nascitur asma. et tisis. et pustulę. generantur in pulmo
ne. 'Quando uero sperma descendit a capite. suscipitur á duobus
195 uenis et arteriis supradictis. quę&Բ;descendunt usque
ad testiculos. 'Sciendum autem quod antequam ueniat ad testi
culos. ascendit per illa loca in quibus supradicti humores
exercent suam potestatem. ibique ueniendo accipit
naturam illius humoris qui ibi manet. 'In ungofrago
200 efficitur calidum et humidum. 'in pectore uero mutatur in
frigidum et humidum. 'in corde uero et stomacho. calidum
et siccum. Et quia sperma ut dictum est recipit proprietatem
.iiii. humorum. ideo homo inde creatus retinet proprieta
tem eorum. licet unam magis propriam habeat. Completa
205 uero in renibus natura spermatis descendit ad testicu
los quod ibi mundatum et completum recipitur á matri
ce mulieris.
Notandum uero est quod si sperma uiri superhabundat.
#234vb# spermati mulieris. similis est patri in facie et in ceteris. Si uero
210 sperma mulieris superhabundat. similis erit matri. scilicet
quia sperma eius nutrimentum est spermatis uiri. Si autem equalia
sunt. utriusque faciem tenet. Contingit etiam quod aliquando super
+habundante uno humore aliis humoribus. puer
neque similis patri neque matri. nam alii humores debi
215 litantur. propter superfluitatem unius. Aliquando enim e sano
patre. et sana matre uidemus nasci puerum strabonem.
aut claudum. uel os tortum habentem. aut nasum. et
sic apparet puerum habere formam diuersam á patre
et matre. propter superfluitatem humorum. uel etiam aliquando propter
220 mutationem. quia quam potestatem habet sperma in loco suo.
eandem habet natura in matrice. Contingit etiam quod ex pa
tre occupato aliquibus passionibus. iam ex matre
trahit puer passiones similes. aliquando etiam ex nutrimento
lactis.
225 Uidendum quod sicut sperma uiri potestatem in toto
corpore. ita natura habet potestatem in matrice.
Sicut enim sanguis ex cuius subtilitate fit sperma.
habet potestatem eundi per corpus. ita et sperma habet pote
statem exeundi sine uoluntate hominis dormi
230 endo siue uigilando. Sicut et natura corporis sequendo
.iiii. mutationes diei mutat corpus. secundum illas; sic
natura mutat sperma in matrice. secundum easdem muta
tiones. 'Natura humani corporis. proprie dicitur subtili
tas fumositatis principaliter. sanguinis. secundarie uero
235 humorum aliorum. etiam aeri agitantis. et commouentis
ipsum sanguinem in uenis et arteriis quę infixa
est in carne. temperamentum aliorum humorum. membrorum. te
stante. Galeno. quod natura est medius gradus in caliditate et
humiditate. et temperamentum .viii. qualitatum humorum. Vnde
240 euenit quod quidam sunt colerici. quidam sanguinei. quidam
flegmatici. quidam melancolici. Nisi enim hoc esset. omnes
essent eiusdem naturę. Posset quidem natura mutari in qui
busdam. siue per etatem. siue per horam. siue per dietam. si
ue per aliud. si naturalis proprietas esset eadem. Sicut
245 sunt sanguinei. et sicut potest uideri quod natura non mutatur.
sed eius proprietates. et sicut quiescit natura. Sicut enim ignis acui
tur. et pro ea quiescit. et tamen non amittit naturam suam.
sic natura licet prius acuatur. et pro ea quiescat. tamen non mutatur.
Notandum quod si sperma ceciderit in .iii. horis san
250 guinis. natura eius mutatur.[17] et firmatur. secundum
naturam. sanguinis. Vnde homo idem creatus. ru
brum habet colorem. Supercilia eius grauia. uenę&Բ;timporum
graues. et plene sanguinis. oculi sanguinei. et nebulosi.
semper habundantes passionibus. labia et gingi
255 ue habundant sanguine. sanguis semper decurrit
á naribus. Ex gutture uero repleto multo sanguine
loquela grauis. et rauca. et debilis. Guttur etiam solet do
lere. et dentes. et caput. et. os. Capilli tendunt ad
rubedinem. ambulatio moderata. passiones ex reu
260 mate sanguinis. et sinochus. et alię quę&Բ;sunt naturę&Բ;san
guineę. £
#235a# Quando autem sperma ceciderit. in horis colere rubeę&Բ;eius natura mu
tatur ad proprietatem colere rubeę. Corpus uero inde compositum. album
et rubeum est. colori citrino simile. capilli citrini. ܱę[18]
265 crosse et latę. et colera rubea plene et ideo citrine. Color
uultus semper uel sepe uiridis. Guttur et os. et sputum.
semper amara et sicca. Genua. crura. pedes sibi do
lent. In uenis subtiles febres. Ossa etiam sibi frangi.
Reuma sicca currit per totum corpus. unde nascitur
270 gutta. passiones. uentris. dolores. ut dissinteria
transuersio uentris. lienteria. In somnis pauorem. in
fronte dolorem patitur. Ambulationem acutam.
Si autem in horis flegmatis formatur secundum eius
naturam; corpus album. et sepe fit rubeum. oculi
275 crossi et lati. et aliquando sunt similes occipitris. palpe
bre graues. capilli flaui. uox grauis. et crossa. grauiter
dormit. et sepe stertit. ós habundat flegmate.
ambulatio grauis. passiones. nimia tussis. amphime
rina. asma. apostema. nefroponia. colicos. uolun
280 tas uomendi. aliquando quartana. paralisia. naturalis solu
tio. et alię&Բ;quę&Բ;ex flegmate procedunt.
Quod si in horis colere nigre secundum eam firmatur co
lor. uultus niger et in parte albus. oculi nigri. sicci. et
acuti. capilli nigri. uox subtilis et non alta. Sepe ridet.
285 propter splen unde procedit risus. ambulatio acuta et non
audax. passiones quartanę. aliquando cotidianę. ma
nia. et obliuio mentis. cardia id est turbatio cordis.
nefroponia id est dolor renum. aliquando cotidiana ma
nia. paralisia stupefactio mentis. fantasie extra modum.
290 omnis armonia ossium sibi dolet. et alia quę ex
colera nigra. nascuntur. 'Percunctati sunt philosophi
a .galeno. quare non mutetur natura ceterorum animalium. cum
de sanguineis fiant flegmatica. et in hunc modum
per numerum horum signorum et planetarum. sicut hominum
295 complexio per horas. signa et planetas. uariatur. 'Quod sic
soluit .Galenus. Quia humanum corpus agilion armonia pre
ditum esse necesse est. ut facile admittat omnium quę&Բ;iam
intendit fantasiam. Nam cum de ceteris animalibus
ratione carentibus non sit inditus theologos. soli homini
300 adest iunctus non in substantia. sed in uirtute sapientię. Vnde
hominis anima coniurationis suę&Բ;ad uniuersalitatem progre
diatur. Suscipit corpus. omniumque ipsam speculatur
imaginem. sic demum fit perfectum opera organum in the
orica et practica. Nam si grauibus et brutis animalibus
305 consimilis corporis humani esset complexio. natura ad quamli
bet conuertibilis esset. neque tam subtiliter omnium quę&Բ;anima
speculatur fantasiam admitteret. Itaque ex tanta sui
agilitate. habet ex humoribus quando incipitur in modum humo
rum proprietas transferri. et planetarum. et signorum. opera tunc
310 consistente uarias sortiri proprietates. Sed natura bru
torum animalium. non sic mutatur. secundum horarum ordinem
uel planetarum. et signorum opera. Sed tamen ex prima eius indi
ta proprietate iam unius complexionis sunt. Nam bre
#235b# uis quidem numerus eius est collatus. Vnde cum unus est uelox. alius
est
315 piger. alius fit paruus. alius magnus. et in hunc modum
semper tamen eiusdem complexionis sunt. Si enim ita ad ple
num sequerentur numerum. litterę&Բ;aliis pręssent. aliis sci
entia. aliis stultitia indiceretur. et certa id genus neque
sicut in hominibus natura preualet. materię&Բ;spermatis eorum ut
320 conuertatur illud. et firmet in humorum proprietates. quibus ho
rę&Բ;illę&Բ;deputatę&Բ;sunt. sed extra infirmitas et natura
spermatis eorum trahit uim. et diuidit ortus et humores.
in sui natura. Quod adeo fixum et inconuertibile est sperma
eorum ut nunquam om<n>ino.[19] sed aliquando ex parte muta
325 ri contingit. Quod in hominibus contra est quia sperma eorum in tan
tum agile. et conuertibile est uero[20] uis horarum. et dominium eorum humo
rum potius preualeat spermati ad illud commutandum.
quam uis spermatis. Nam et si in singulis ternis horis sin
guli dominentur humores in unoquoque homine. tamen illius semper
330 ualet uis humoris in cuius horis natus est. Nam ex <de>bilita
te[21] spermatis aliquando contingit ut minus uigeat uis humo
ris in cuius horis natus est.
Percunctati[22]sunt alii philosophi porfirium
quomodo in corporea substantia. alia possit uel esse uel iun
335 gi in substantia mortali. asserentes hoc debile esse. nec< >
esse pulchrum quod substantia incorporea in substantia mortali
possit esse. 'Contra quos porfirius dicit. Vera res et aperta est
quod substantia incorporea est in substantia mortali. Sed non sicut
.iiii. elementa iunguntur in constitutionem alicuius[23] substantię.
340 sed animę&Բ;sp<irit>ualis.[24] uirtus. sensuum corporis. qui sunt uirtus
corporis. iungunt uerbum dei. et hec causa non est extranea á cog
nitione. substantiam incorpoream esse. humiliatam á constitu
tione alterius substantię. pro cuius complexionem illa substantia te
net se in sua proprietate. et eius differentia semper crescit
345 per se. et eius altitudo nunquam est accidentalis. sicut altitu
do illius substantię. quam complet. et eius differentia destruit
omnem accidentalem differentiam corpoream. et nulla
accidentalis differentia potest esse firma in sua substantia.
Hoc dicit porfirius ad ostensionem coniunctionis animę
350 cum corpore. et per hoc confirmat quod uerbum dei est in substantia
hominis. Ad hoc ostendendum fecit ysagogas
in quibus ostendit differentias animę&Բ;firmas. et immorta
les differentias corporis esse mortales.
Spermatici spiritus sunt .iii. proprię&Բ;uirtutes. quarum pri
355 ma est necessitas .ii.da uirtus .iii. organum. 'Neces
sitas duo habet opera. quia et custodit calorem. et nutrimentum
spiritus animalis uirtus uero est complementum. 'Organum uero dis
currit ad omnia ex opere animę. 'Spiritus autem ille cuius ori
go est á corde. porrigit se per arterias et uenas. dans
360 sanguini mutando se in calorem naturalem. et spiritualem
uitam. Fumus autem sanguinis progrediens ex calore san
guinis est nutrimentum ipsi spiritui. qui fumus spiritualis mittit
se in ipsas arterias. a uenis exiens animatio to
tius corporis. et nutrimentum. Qui partim uertitur in carnem.
365 partim emittitur per poros ad procreationem pilorum.
#235va# Nec solus est fumus sanguinis. immo habet admixtam sibi subti
litatem. spiritus. decurrentis per totum corpus. Sanguis autem purga
tur per epar. Spiritus uero in arteriis clarificatur. et ex fumo
caloris a corde uenientis. cuius clarior pars ascendit.
370 per quasdam arterias ad caput. et ibi se secundo clarificat
per calorem sursum procedentem. et clarificatus uadit per .ii.
arterias in neruos qui sunt armonia .iii. uentriculorum
capitis usque ad animam cui ex nimia subtilitate
sui conexa est armonia postquam armoniam ministrat fan
375 tasiam suam armonię&Բ;totius capitis. et armonia illa
per eum toti corpori dicunt armonii democriti. et alii quam
+plures quia ille spiritus corporeus est. et ipse idem anima
est. Hac oratione quia ministrando fantasiam
sensibus. et sensus corpus scindens se in partes. dat
380 corpori sensum. Hinc etiam accidentalis probatur esse. quia ar
monia capitis eo consumpto. necessario trahit alium
spiritum. per easdem arterias ad nutrimentum animę. quia si sub
stantialiter inesset. non esset opus alium attrahi. Vnde per hunc
et ipsa anima corporea comprobatur. Porfirius quidem
385 animam solum non considerat. sed considerat spiritum anima
tum rationalem. et ideo composuit porfirius ysago
gas. ut per eas ostenderet illum spiritum corporeum esse
ad opus animę. non ipsam animam. 'Sed socrates. plato.
aristotiles. theodros. platonicis. amdronicis. peripa
390 teticis. porfiris. et alii quam+plures unanimiter affirmant.
quia neque corporea est. neque loci tenetur. neque scinditur quia
totum corpus uirtute sua illuminat. ad quęlibet
exteriora progrediens. non tantum in sua substantia aliquam scissio
nem patitur. et sicut aer illumiantur á lumine solis. sic
395 corpus ab anima. Sicut etiam aer confert oculis omnium rerum
primam intelligentiam per lumen solis. sic anima armo
nię&Բ;corporis primam et secundam intelligentiam confert
per spirituale lumen suę&Բ;sapientię. et sicut lux solis quę&Բ;est
incorporea complens suum officium nullam patitur di
400 uisionem. sic etiam anima quę&Բ;corporea est. Sicut etiam lumen solis quod
in
+corporeum est separatur ab aere. et ab omni intelligen
tia oculorum sine corruptione. sic anima quę&Բ;incorporea
est separatur sine corruptione á corpore. Emnoinos phi
losophus dicit. Non est mirum animam quę&Բ;substantia est incor
405 porea posse separari á corpore. cum ignis qui est substantia cor
porea possit separari á lignis quibus est iunctus. et reuerti in
suam materiam sine sui corruptione. Itaque anima quę&Բ;est
substantia incorporea potest separari á corpore sine sui cor
ruptione. Confert etiam similitudinem animę&Բ;simi
410 litudini solis. Sicut enim lumen solis in omnibus illustrandis.
exercet uim suam. nec indiget alia ui quam attrahat[25] ad
complementum prioris iurtutis. sic et anima. 'Dicit aristotiles.
in phisicis .v. esse partes animę. phitice id est nutrimen
tum. stitice id est sensus. quiuitici catatopon id est uim ad
415 omnia progrediendum. oretice id est rationem. Anima congrauatur
<a>[26] natura corporis. cum natura ipsius corporis uadit ad
.iiii. e<le>menta[27] inde ad substantias inanimatas. ut ad lapid
es £
#235vb# ferrum. aut aurum. propter nutrimentum. inde ad arbores. de
420 arboribus ad bestias. de bestiis ad homines. Quem
admodum enim aqua diuiditur in partes. quę&Բ;pro ea redu
cuntur in <h>ominem.[28] qui si bonus et purus fuerit. cedit anima
clara in cęlum. 'Sed porfirius non consentiens aristotili. dicit
quia nulla harum partium separantur á substantia animę. cum
425 cęteri philosophi dicant animam nouam de cęlo immitti. et
associari spermati in matrice. Vnde si masculus fuerit homo
uadit in bestiam. et inde redit in hominem. á quo si clarus
fuerit. uadit in gloriam. 'Porfirius ostendit hoc modo non posse
fieri. quod rationalis anima non potest uenire de homine in be
430 stiam. neque de bestia in hominem. Sed animam dicit
de bestia in bestiam uenire. de homine in hominem.
inde in cęlum. 'Sciendum quod sperma non semper descendit ani
matum ab homine. in matricem. sed tunc tantum quando constitu
tum est a deo. quod puer gigni debeat. tandem anima so
435 ciatur spermati. 'Dicit porfirius contra stoicos dicentes animas
esse natas in uno quoque tempore. et inmissas in corpore prius
composito in matrice. et omne opus nouum et esse mortale.
cum temporaliter natum est. Ostendit etiam opus dei debile esse
in hoc. cum sit necessarium unaquaque die curari. 'Sed
440 est sciendum quod animę&Բ;uitam suam semper habeant firmam.
et stabilem ab initio. et sic non est opus deo facere nouas
res unaquaque hora.
Dicit ypocras. quod si mulier recipit sperma. in secunda
uel tercia diei hora uel noctis. puer est ex proprie
445 tate sanguinis. Quod si in .iiii. aut .v. aut .vi. hora con
ceptus fuerit. proprietatem retinet colerę&Բ;Rubeę. Illę&Բ;enim horę
sunt suę. Quod si in .vii. uel .viiii. conceptus fuerit; retinet
proprietatem flegmatis. Quod si .x. uel .xi. uel .xii. hora
conceptus fuerit. retinet proprietatem colerę&Բ;nigrę.
450 Dicit ypocras. quod si matrix uiri recipit sperma
in horis sanguinis. uel in horis flegmatis. uel co
lere Rubee aut colere nigre. quod uertitur natura in proprietatem
ipsorum. Nam sicut natura hominis habet potesta
tem mutandi omnes corporis partes in naturam ho
455 rarum. ita habet potestatem mutandi sperma existens
in matrice. in supradictam naturam. et ideo puer retinet
naturam sanguinis quia sperma est existens in matrice in
supradictam naturam. et ideo puer retinet naturam sanguinis.
quia sperma uiri receptum est in matrice in horis sanguinis.
460 Quod si conceptio infantis fuerit in horis sanguinis.
patris aut matris conceptio fuerit in horis colere Rubee.
si sperma in sinistra parte licet pater et mater concepti
sint in horis colere Rubee. tamen infans non potest trahere ad
se figuram ex colera Rubea a patre et matre propter frigi
465 ditatem sinistre partis. habet proprietatem passionum
plus ex flegmate. uel colera Nigra quam ex colera Rubea et illę
passiones non sunt tantę&Բ;acutionis. quam si essent in dex
tra parte. et licet in illa parte sit uirtus colere Nigre et
per frigiditatem eius sit ibi uirtus flegmatis. tamen infans
470 á sanguine principium sumit. passionum. Si uero sperma
#236a# uiri fuerit in dextra parte matricis. puer uero concep
tus sit in horis sanguinis. pater uero et mater in horis co
lere Rubee. licet plus retineat figuram a patre et matre
et ex naturę&Բ;colere Rubee. quam ex natura sanguinis. tamen retinet
475 propretatem passionum a suo principe id est sanguine. Quę
passiones sunt hę. sinochus. pleuresis. spasma.
apostema. causon. et alie passiones huiusmodi. Habet et
sanguis acuationem á colera Rubea
Quod si pater et mater in horis sanguinis concepti fue
480 rint. puer uero in horis colere Rubee puer retinet figur
am sanguinis á patre et matre. magis tamen retinet fi
guram colere Rubee proprietate passionum. cum retinet quę&Բ;sunt
huiusmodi. febris acuta. tercia. sinochus. dissenteria. armoponia.
cephalargia. frenesis. yctericia. et similia. 'Quod si ce
485 ciderit in sinistram partem sperma. et puer uel puella
sit conceptus in horis colerę&Բ;Rubeę&Բ;pater et mater in horis san
guinis. puella magis retinet figuram sanguinis á pa
tre et matre. quam figuram colerę&Բ;Rubeę. Nam ex frigiditate
colerę&Բ;Nigrę&Բ;quę&Բ;est in illa parte. et ex frigiditate flegma
490 tis temperatur colera Rubea proprietatem tamen passionum retinet
á colera Rubea. quę&Բ;propter frigiditatem minus sunt acutę&Բ;quam in
dextra parte. 'Quod si conceptus fuerit in horis colerę&Բ;Nigrę&Բ;pa
ter et mater sint concepti in eisdem horis. et sperma sit
in sinistra; puella erit melancolica naturaliter. epi
495 lemtica. paralitica. et postea splenetica. quartanaria.
stulta. iners. similis etiam erit patri uel matri. nec ali
quomodo potest te<m>perari[29] a sua natura. et his similia pa
titur. 'Quod si conceptio fuerit in his eisdem horis. pater et
mater sunt in eisdem. itaque sperma sit in dextra parte.
500 propter naturam caloris uenientis ab epate. et a felle;
temperatur natura ipsius pueri. itaque non habet semper su
pradictas passiones. et si habet. temperatas habet. 'Sciendum quod
ille calor quem recipit ab epate. et felle. accidenta
lis est. ideoque[30] non amittit ex tot p<ro>prietatem[31] quam habet ab
505 horis colerę&Բ;nigrę&Բ;quę&Բ;horę&Բ;determinantur per cursum plane
tarum. et sic est intelligendum de horis colerę&Բ;Rubeę. et de
omnibus aliis. sed quę&Բ;determinantur per cursum planeta
rum. 'Quod si puella in horis colere Nigre pater uero et mater in
horis flegmatis. puella retinet figuram flegma
510 tis a patre et matre. magis tamen retinet figuram colerę&Բ;
nigrę&Բ;et ab ea habet proprietatem passionum. 'Quod si in dextra
parte fuerit et pater et mater concepti fuerint in ho
ris flegmatis. tunc puer retinet figuram colerę&Բ;Nigrę&Բ;fi
guram tamen patris et matris ex flegmate temperato á san
515 guine magis retinet. sed proprietatem passionum reti
net á colera nigra. quę&Բ;passiones non tam acutę&Բ;sunt. propter
calorem dexterę&Բ;partis. quam si essent in sinistra parte.
'Quod si conceptio fuerit in horis flegmatis. patris et
matris conceptio similiter. ita quod sperma in sinistra par
520 te fit. femina erit flegmatica et debilis naturę. pa
tietur cotidianam. liemteriam. et ptisim. cephalargiam.
armoponiam id est dolorem ilii. coloptomiam id est dolorem
#236b# matricis. et multas alias passiones. habet etiam partem
passionum uenientium á colera Nigra propter affinitatem
525 flegmatis. 'Quod si conceptio fuerit in horis flegmatis in
dextra parte. puer easdem passiones patietur. sed
temperatas propter sanguinem et coleram Rubeam. 'Quod si pater et mater
concepti fuerint in horis flegmatis. puella uero in ho
ris sanguinis. ex natura patris et matris. habet naturam passio
530 num flegmatis. sed tamen non possunt illę&Բ;passiones acui in
eam. propter maiorem proprietatem quam habet á sanguine. 'Quod si pa
tris et matris conceptio in horis flegmatis. habet proprietatem
passionum sanguinis ex patre et matre et colerę&Բ;Rubeę&Բ;equaliter
sed proprietatem passionum habet ex flegmate. quę&Բ;passiones
535 temperantur propter sanguinem. 'Quod si conceptio fuerit in
horis sanguinis. patris uero in horis flegmatis. matris
uero in horis colere nigre partem figurę&Բ;patris retinet. ma
tris uero figurę&Բ;nichil retinet. sed debilitatem et inertiam.
ex parte matris habet. a sanguine uero habet principalitatem.
540 figurę&Բ;et passionum. 'Quod si supradictis horis conceptio fuerit in si
nistra parte. ex patre et matre uenit maior pars
figurę, Ex patre uero sanguinem et qualitatem figurę&Բ;retinet.
sed proprietatem passionum habet tamen á sanguine. quę&Բ;propter frigidita
tem sinistrę&Բ;partis non ita sunt acute. sicut ille quę&Բ;sunt
545 in dextra parte. 'Quod si puer conceptus fuerit in horis co
lere nigre pater in horis colere rubee. matris in horis sanguinis. par
tem figurę&Բ;retinet ex patre et matre. minorem partem
ex colera nigra sed maiorem partem passionum habet ex colera rubea. mi
norem uero habet accidentaliter. á sanguine et colera rubea quę&Բ;pas
550 siones temperatę&Բ;sunt aliquantulum. 'Quod si conceptio fuerit
in sinistra parte in supradictis horis. maiorem par
tem figurę&Բ;retinet femina ex colera nigra minorem partem
ex matre. ex patre nichil. proprietatem passionum habet ex colera
nigra quę&Բ;sunt acutę. 'Quod si conceptio pueri et patris
555 fuerit in horis colere Rubee. matris conceptio in horis fleg
matis uel sanguinis. maiorem partem figurę&Բ;retinet a
patre. a colera uero Rubea mediocrem a matre minorem.
passiones á colera rubea 'Quod si conceptio fuerit in sinistra parte in
sinistra parte in supradictis horis. tunc equaliter habet figuram
560 á patre et matre. sed passiones á colera rubea quę&Բ;sunt temperatę.
'Quod si conceptio pueri fuerit in sinistra parte in horis
flegmatis. patris uero et matris in horis sanguinis. maio
rem partem figurę&Բ;ex patre habet. mediocrem á matre. mi
norem a flegmate. passiones á sanguine et flegmate. 'Quod si
565 conceptio fuerit in sinistra parte. maiorem partem
figurę&Բ;habet ex colera nigra et flegmate. minorem ex ma
tre. et ex patre nichil. passiones a flegmate et colera nigra Quod
si conceptio omnium erit in horis sanguinis. habet figuram á
patre. et si sperma matris superhabundat et sit sanum.
570 tunc ex parte patris tota erit figura. passiones ex sanguine
acute. Quod si conceptio omnium fuerit in supradictis horis in
sinistra parte et sperma matris fuerit debile. tunc fi
lia maiorem partem figurę&Բ;retinet á matre. minorem
ex colera nigra 'Quod si sperma matris debile fuerit. patris uero
575 #236va# sanum et forte. totam figuram habebit a patre. debili
tatem corporis á matre. passiones a sanguine. a colera nigra acci
dentaliter. 'Quod si conceptio omnium erit in horis colerę
rubeę. et sperma patris erit debile. totam figuram habet á
patre. Et si sperma patris fortius et sperma matris est de
580 bile. equaliter ab utroque recipit figuram. aliquantulum tamen
habet á colera Rubea 'Quod si equalia fuerint spermata et sana.
ab utroque recipit figuram et passiones á colera Rubea Et si de
bilia fuerint spermata totam figuram habet infans á
colera Rubea et passiones acutas. 'Quod si in supradictis ho
585 ris conceptio in sinistra parte fuerit. et utraque sperma
ta debilia fuerint. partem figurę&Բ;habet a colera et tan
tumdem habet ab utroque et passiones habet á colera Rubea 'Quod si
sperma patris sanum fuerit et sperma matris debile. ex parte
patris habet figuram. ex parte matris parum. 'Quod si sperma
590 matris sanum fuerit et patris debile. ex parte ma
tris habet figuram. ex parte figuram habet á patre. et si
sperma matris superhabundat. maiorem partem fi
gurę&Բ;habet a matre. 'Quod si conceptio omnium erit in ho
ris flegmatis. et utraque spermata sana sunt. maiorem
595 partem figurę&Բ;habet á patre. minorem á matre 'et si sper
ma matris erit debile. et patris forte. parum habet
á matre. plus á patre. 'Quod si sperma patris erit de
bile et matris forte. ab utroque equaliter retinet figuram.
'Quod si utraque fuerint debilia. totam figuram habet á fleg
600 mate. parum á sanguine et colera Rubea propter dextram partem.
passiones á flegmate. et accidentaliter a colera Rubea et
sanguine. 'Quod si in sinistra parte fuerit in supradictis ho
ris et utrumque sperma debile fuerit. parum habet ab utroque
sed á colera nigra plus habet quam a flegmate. propter frigiditatem
605 unius partis. Quę&Բ;si equalia et sana fuerint. ab utroque
retinet figuram ęqualiter. parum uero á colera nigra et acciden
taliter. 'Si uero sana sunt utriusque figuram retinet. et pa
rum ex colera nigra et á colera rubea accidentaliter. Quod si super
habundat sperma matris. plus figurę&Բ;habet á matre. et si
610 sperma patris superhabundat. multo plus habet figurę
á patre. et passionem a colera nigra Quod si sana fuerint.
minus figurę&Բ;retinet a patre. sed plus á matre. Et si sper
ma matris est sanum. patris uero debile. habet figuram á ma
tre. minus á patre. Et si sperma matris debile est. patris
615 uero sanum. equaliter ab utroque figuram retinet. et colere nigre plus.
Et si sperma patris superhabundat. plus habet a matre. et
parum á patre. passiones uero ex colera nigra plus. minus á fleg
mate. Si sperma omnium fuerit in matrice patris eorum in
eisdem horis. magnę&Բ;eloquentię&Բ;erit.
620 Si pater pueri et auus. et puer concepti fuerint in
horis sanguinis. mater uero pueri in horis fleg
matis. et sperma ipsius matris superhabundat spermati
patris. ita tamen quod sit debile; tunc infans non trahit
figuram a patre. quia eius sperma superatur á spermate ma
625 tris. neque á matre. quia eius sperma debile est. Cum uero
puer habet principiumhoc ab horis sanguinis sicut et auus
#236vb# eius. retinet ab eo figuram. 'Si uero pater fuderit semen in horis
sanguinis. mater uero concipiat in eisdem horis. cuius sperma for
tius et sanius sit spermate uiri debili. non potest puer reti
630 nere figuram patris. propter sperma eius debile. Sperma uero
mulieris fortius et sanius. uertit sperma uiri. in suam
proprietatem. sed postea superueniente aliqua passione. uel ex fleg
mate. uel ex colera nigra uel alio humlore. debilitatur figu
ra matris. et ideo puer non potuit eius figuram retinere.
635 Et quia auia eius pueri est concepta in horis sanguinis
sicut et puer cuius sperma illud quod est materia pueri ac ue
nisse in .iiii. die non potuit euenire in figuram patris
et matris propter supradictas passiones uenit autem in fi
gura auię. Si uero fuerit fortius sperma aui spermate auię&Բ;
640 pueri. tunc puer retinet figuram ab auo. si concepti fu
erint in eisdem horis. Ideo puer existens in interio
ri loco. ab auo suo uel ab au<ia>[32]habuit iuuamen
suę&Բ;figurę. et non á patre. uel matre. existentibus in
secundo loco. tamen quia sperma fuit debile. tum quia opera plane
645 tarum semper solent. ministrare prosperitatem secundum tempora[33]
lem numerum. aduersitatem secundum parem numerum. Si uero utrumque
sperma sanum fuerit. secundus locus non impedit. quin puer reci
piat figuram patris uel matris. proprietatem suam recipit
ab horis in quibus conceptus est. hoc efficatiam suam recipit á natura
650 planetarum. i. quod est gramaticus. uel dialeticus. et cęera. Si uero
sperma patris uel matris debile fuerit. tunc neque horę.
neque secundus locus impediunt quin recipiat figuram ab
auo uel ab auia. et hoc fit propter naturam tercii loci.
et propter naturam earundem horarum quibus concepti sunt.
655 'Contingit aliquando etiam quod figura pueri nulli parentum
suorum similis est.et hoc fit propter naturam planetarum.
Nascitur enim puer aliquando mutus. sine pedibus.
sine caput. sine auditu. sine oculis. et cetera. et inde af
firmo et promitto me ostendere rationem. testante
660 ypocrate quod omnis substantia corporea animata sit li
gata. et iuncta in planetis et signis nexibus. iiii.
elementorum. Et hoc etiam comprobabo auctoritate alexan
dri imperatoris macedonię sic dicentis. quod nec
tanabus pater eius. et secundum opera planetarum cum matre
665 sua olimpiade iacuit. et per suam matematicam.
et astronomiam eam non permisit parere nisi in tali
hora in qua uolebat eum retinere figuram. non ex patre
uel ex matre. sed ex operatione planetarum et signorum.
Considerauerunt enim propter solem uenturum in leonem. et
670 saturnum in taurum. a quibus uolebat suum filium nas
citurum et figuram et naturam principaliter retinere. quam
ab aliis signis et aliis planetis. sicut postea res exprobauerunt.
'A leone enim retinuit crispitudinem capillorum. et citri
num colorem.et toruum aspectum. et faciem. et iram nimiam
675 et fortitudinem. Et quia aliqua<m> retinet proprietatem á leo
ne in hoc solo quia aquila altius uolat. aliis auibus.
et acutius uidet. habuit alexander ex proprietate sui
signi unum oculum aquileium. et nasum ad modum aquilę
#237a# et quia sol habet suam claritatem super omnes planetas
680 ex proprietate solis tunc in leone existentis in sua
natiuitate habuit dominium super totum mundum.
Ex natura uero tauri toruam frontem retinuit. et
opera altitudinis et ferociam. Est enim tauri scin
dere terram. cum ingenio et simplicitate pulcer
685 rimi operis. Et quia draco habet proprietatem in signo
tauri. et in magnitudine. et in sensu. habuit alex
ander á dracone et dentes acutos. et alterum oculum
similem oculo draconis. Et sicut saturnus alterior est omnibus
planetis. et cum humilitate et subtilitatis differentia
690 superat omnia opera aliarum planetarum. sic alex
ander habuit altitudinem operis super omnes. 'Scien
dum est quod .xii. signa sunt. tria sunt calida et sicca.
Aries calidus in .ii. gradu. et siccus in .i. 'leo calidus et
siccus in .iiii. gradu. 'Sagittarius calidus est in primo gradu.
695 humidus in .ii. 'Scorpio humidus est in .i. gradu. frigidus in .ii.
'Pisces frigidi et humidi in .ii. 'Alia .iiii. sunt ca
lida et humida. 'Gemini calida in .ii. gradu. humidi in
.i. 'Libra. calida in .i. gradu. humida in .ii. 'Aquarius calida in
.i. humidus in .ii. 'Alia tria sunt frigida et sicca. 'Taurus
700 frigidus in .iiii. gradu. siccus in .ii. 'Capricornus. frigidus et siccus in
.iii. gradu. §Virgo calida et humid<a>[34] in .i. gradu.§Et sagittarius. calidus
et humidus in principio. ii. gradus.§et dicunt quod aquarius frigidus et
siccus est in .iii. gradu. Quibus sunt firmata et ligata et sig
nata .iiii. elementa et omnia inde retinent suam
705 naturam et suam proprietatem etiam calore et siccitate. in ca
lore et humiditate. in frigiditate et humiditate.
in frigiditate et siccitate. 'Sciendum quod opera plane
tarum complentur et perficiuntur per supradicta signa.
et quia elementa ligantur cum signis ex quibus elementis
710 omnis substantia constat animata corporea. Ideo elemen
ta recipiunt opera planetarum á signis. eamque at
tribuunt[35]omni substantię&Բ;corporeę. animatę. 'Aliud est
enim habere. naturam á signis. et aliud est habere effica
tiam et operationem á planetis. Naturam enim dicimus
715 in calore et frigiditate. et cęera. Operationem uero in uali
tudine. et pulcritudine. et pigritia. in uelocita
te. in turpitudine. et his similibus. Contingit enim
quod aliquis homo est sapiens et pauper. et aliquis stultus
et diues. aliquis formosus natus de turpi matre.
720 et patre. et ę conuerso. Hęc et multa sumus dicturi
de subtilitate ista. sed non possumus modo dicere.
Quattuor elementa sunt et .iiii. tempora sunt. et .iiii.
mutationes. Quę mutationes fiunt
secundum compotum. et rationem signorum et plane
725 tarum. Quorum temporum aliud est calidum et siccum. ut
ęstas. et hoc fit ex natura trium signorum calidorum et sic
corum; Aliud uero calidum et humidum. ut uer. quod fit
ex natura illorum signorum. quę sunt calida et humida;
Aliud uero frigidum et siccum. ut autumpnus; Aliud uero
730 frigidum et humidum. ut yems. secundum naturam[36]suorum
#237b# signorum. et unumquodque tempus secundum naturam suorum sig
norum acuit et mouet. suam materiam. iiii. elementorum
quę sibi est conueniens. quod tantum[37]quando solet mutari
§Nam cum ęstas debeat esse calida et sicca naturaliter. tamen
735 calor eius minuitur et temperatur ex frigiditate quod non fit
ex natura sui. sed per signa. Nam[38] si ex potestate capri
corni et planetę eius generentur. et curentur res alicuius
anni ex eorum frigiditate temperatur estatis calor. ex
illa frigiditate in naturali estate currente. contra
740 rię nascuntur passiones. ęstate uero transeunte uenit
autumpnus qui est frigidus et siccus naturaliter. sed ex natura capri
corni qui habet potestatem anni ut diximus superuenit.
frigiditas per quam augmentatur frigiditas et siccitas au
tumpni. quę res contraria. iiii. elementis existentibus
745 in corpore. Est enim in illo tempore maxima grauitas et in
temperies. et ex affinitate autumni qui nimis est frigi
dus. et. siccus. §superuenit yemi maxima intemperies. in tantum
quod natura superat et frangitur .iiii. elementorum humanę
naturę. putrefacta autem liquefit á sua proprietate. 'Ad
750 ueniente uero tempore caliditatis et humiditatis id est uere. tem
peratur eius calor ex frigiditate capricorni transacti temporis id est
yemis. tunc tandem calor ueris et ęstatis temperatur ex
frigiditate yemis et capricorni. cuius potestas est in illo
anno. Sic unumquodque signum habet suam potestatem secundum
755 suam naturam. temporum illius anni qui pertinet ad suum signum.
tunc per frigiditatem supradictam mutatur natura <a>eris.[39] q<uia>[40]
mutata turbatur naturalis calor humanę naturę qua commo
ta. natura humana. quę prius per frigiditatem ueris et capri
corni rupta et putrefacta acuitur et mouetur et generat
760 passiones quę sunt non proprie illorum temporum quę sunt mortiferę.
Si uero ex potestate leonis et planetę eius qui sunt calidi
et sicci generentur et creentur res. ęstas erit magni
caloris et siccitatis. 'Veniente uero autumpno cum de
beat esse tempus frigiditatis et siccitatis ex calore leo
765 nis et solis eius frigiditas temperatur. et yemis similiter. ideoque
natura turbatur aeris. tum propter naturam signi et planetę
qui sunt calidę naturę. tum propter naturam sui ipsius qui est calidus. et
acuendo pugnat contra naturam illorum temporum. i. ueris
et autumpni. qui frigidę sunt naturę. et hoc modo natura humana
770 quę est putrida generat passiones mortiferas. quę
non sunt proprie illorum temporum. 'Sciendum enim quod in anno leo
nis et eius planetę in ęstate generantur passiones. quę sunt acu
tę et graues tunc sunt proprie eorum. Si uero in yeme uel aliis tem
poribus eorum quę non sunt genuerint passiones pert<in>entes[41]ad
775 eorum proprietatem. tunc illę passiones magis erunt proprię eorum
id est leonis. qui est calida et sicca. quam eorum temporum in quibus
generantur. §Sciendum quod aliquando generat quasdam passiones mixtas et
natura utrorumque temporum id est signi et planetę. quę passiones alias
generant. quę neque sunt signi et planetę. neque temporum;
780 Hoc uero dictum est de supradicto signo. et supradicta pla
neta conuenit aliis signis et aliis planetis et temporum.
quę sint eis propria et quę non. Quod postquam sol incipit exten
#237va# dere cursum suum super terram. quod frigitas est in aere.
cum potius deberet esse natura solis. Nam est potestas illius
785 anni ex capricornio. Ex cuius frigiditate acuitur frigi
ditas terrę. qua acuente ascendit fumus in aere. ex
quo calor aeris turbatur. In estate uero natura solis etiam caliditas
et siccitas ex fumositate terrę. frigiditas et siccitas. ex quibus
turbatur aer. quo turbante turbatur natura hominum
790 et aliarum rerum. et omni in illo anno capricorni occu
pantur homines á grauibus infirmitatibus sicut apparet
in anno leonis descendente sub terram cum omnis fri
giditas deberet esse in aer<e>[42]ex natura yemis. qui aer acui
tur in igne. et acuendo turbatur. et tunc generat passiones
795 graues. quę proprie non sunt illius temporis ut dictum est. Similiter
apparet et in anno cancri qui ex eius natura acuitur natura
aquę. qua acuente inde ascendit quęam fumositas in
aere ex qua turbatur aer. quo turbato. generantur passiones graues quę
sunt frigidę et humidę. non proprie illius temporis. sed signi. Si uero
800 est annus libre aer acuitur. et acuendo trahit calorem
ad se ab igne. et tunc yemps erit multum calida. et humida
et generat passiones nimis graues. quę proprie sunt ueris non
yemis. Sunt enim calidę et humidę. Sciendum quod tamen quod pote
stas signorum et planetarum. non eodem modo se habent omnibus
805 partibus terrę. Nam cum terra sit diuisa in partes .viii.
ex natura .vii. planetarum. sciendum quod in anno capri
corni qui est frigidus et siccus erit in estate maior sic
citas et frigiditas in illis partibus terrę. quę sunt proprie
sui planete. i. saturni e. qui est frigidus et siccus. Nam cum
810 alię partes terrę naturaliter sunt frigidę et siccę tamen ex
natura capricorni et potestate quam habet illo tempore magis
commouentur et perturbantur quam alię terrę. quę non sunt pro
prie eorum. Quod si annus eorum non fuerit. tunc terra non habet mo
ueri causa eorum nisi in yeme. et tunc fit per numerum id est quando
815 planeta est supposita suo proprio signo. Illi uero terrę&Բ; quę
prope est posita lunę&Բ; et cancro propt/er affinitatem frigidi
tatis quam habent inferunt commotionem in suo anno. non tamen
quantam inferunt sue proprie terrę. et ideo qua illa terra est frigi
da et humida sicut cancer et luna. Aliis uero terris quę neque
820 sunt frigidę&Բ;neque siccę&Բ; naturaliter. licet inferant con
trarietatem et commotionem. tamen paruam inferunt. Simili
ter licet sol maiorem commotionem dant illi terrę quę
subiecta est libre et arieti. licet non dant tantam com.
motionem quantam suę&Բ; prop<ri>ę[43] terrę. tamen propter affinitatem ca
825 loris dant eis maiorem commotionem. quam aliis cum quibus
nullam habent affinitatem. Si uero fuerit annus leonis et
sol ut dictum est tunc in toto illo anno dat commo
tionem rebus. Si autem tunc tamen dant commotionem in esta
te. tribus mensibus. et hoc ut dictum est per numerum. Sciendum
830 tamen quod alia mutatio est in terra sed hoc quod separatur per mon
tana et planities quęam uero est iuxta solem. quęam
iuxta occasum. quęam iuxta septentrionem. Quam mix.
tionem affirmat ypocras et alii philosophi. ueni
re e multis causis. et ideo precipit ypocras et alij phi
835 #237vb# losophi. ut medicus consideret . aut imitatio temporum
sit propria. aut accidentalis ut dictum est superius. et etiam at
tendat diuersitatem etatum hominum. et figuram. et calorem
et naturam terrę in qua geniti sunt et passiones illius terrę u
trum sint consuetudinarie et proprie. an ueniant ac
840 cidentaliter secundum mutationem temporum uel naturaliter.
Si uero passiones ueniunt ex natura terrę. aliud est experimentum.
Si autem ex mutatione temporum naturaliter et accidenta
liter uenerit. aliud et aliud expetunt iudicium.
Uidendum namque est si natura hominis sit concor
845 dans suę passioni et mutationi temporum acciden
taliter. et mutatio temporum accidentaliter. mutatio
an substantiales. et passiones accidentales. Solet enim aliquando
euenire colerico uel sanguineo concordans colere Rubee
et sanguineę. quę concordat mutationi temporum.
850 Solet etiam aliquis generare passiones discordantes á sua na
tura licet mutatio temporum sibi conueniat. Aliquando uero
mutatio temporum dissidet á sua propretate. licet sua
passio non differat á suo proprio humore. et etiam oportet ui
deri utrum pulsus infirmi sit concordans cum sua natura
855 et cum passionibus. et cum temporum mutatione. an totum conueni
at cum mutatione et passione. neque cum natura an conue
niat passioni et non mutationi neque naturę. Vel naturę
conueniat et a mutatione et passione differat. Et etiam o
portet medicum scire. utrum transierit tempus an sit
860 presens. uel sit futurum. in quo farmacum infirmo de
beat dari. Si enim hoc scierit. tunc erit utile. Si autem
nescierit habere discrecionem temporum in danda medi
cina. licet farmacia sit bona et conueniens infir
mitati. tamen medicus amittit suam operam. Augmentatur
865 enim infirmitas ab illa medicina non data infir
mo incongruo tempore. Venit medicus stupefactus.
admirans secum dicit. Potionem bonam. et conuenien
tem huic dedi infirmo. unde potius eius augetur infirmi
tas quam uiuetur. et sic in desperationem cadens. nesciens hoc
870 euenisse ex tempore medicine in+congruo. dimittit.
infirmo mori. et hoc sua culpa. Si uero prudens
medicus fuerit. et senserit medicinam non dedisse in
firmo congruo tempore. mox sapienter preparat conue
nientem et infirmitati et tempori. et sic liberat infirmum.
875 et á presenti infirmitate. et ab illa quę futura erat
propter medicinam priorem datam tempore non congruo. §Opor
tet etiam medicum cognoscere. utrum infirmitas debeat in
crescere. uel ex sua natura temporis. an alia passio superue
niat illi passioni priori. Quę uisa et considerata. debet pre
880 parare ex medicina experta illi infirmitati. per quam in
congruo tempore possit ex toto remouere increscentem
infirmitatem et superuenientem. uel in tantum debili
tare quod multum infirmo non possit nocere. Si uero talis
fuerit medicus. ut cum uiderit infirmitatem debilem
885 prouidens in futuro preparabit leuem et debilem medi
cinam leui infirmitati. existimans parum esse curandum.
#238a# de tali infirmitate. sibi magnum dedecus preparabit. et
infirmo dampnum. Nescit enim attendere quod illa le
uis infirmitas multum incrossabitur et crescet. uel
890 alia passio superueniet. qui magis ac magis increscens
inueniet naturam debilem. quę&Բ;uel ex toto obru
et infirmum. uel ad tantam perducet de<b>ilitatem[44]. quod
etiam medicus de eo desperabit. nesciens quod experimento uti
debeat erga illum infirmum. 'Et oportet medicum
895 scire naturam omnium corporum non esse eandem. nec muta
tionem temporum. Sunt enim quęam colerica. quęam melan
colica. quędam sanguinea. quęam flegmatica. Ide
oque oportet medicum considerare non tantum mutatio
nem temporum diuersa infirmitate. sed etiam oportet eum
900 preuidere quasdam infirmitates quibusdam substantiales esse. et
quibusdam accidentales. In ęstate enim sinochus et cau
son sunt naturales infirmitates colericis. melan
colicis. sanguineis. nec debent curari eodem modo ut
cum sint eis accidentales. Nam illa potio quę&Բ;erit
905 colericis[45] conueniens secundum naturam temporis. et naturalem in
firmitatem: erit contraria illis. et erit causa alterius
infirmitatis. Nam illud est eis accidentale. et il
la infirmitas. et ideo licet illa potio fiat quodam
modo illi infirmitati: tamen quia non erit conueniens secundum
910 naturam temporis et humoris. non poterit ex toto extir
pare illam infirmitatem. sed erit causa alterius infir
mitatis. Nam cum sinochus et causon in estate debe
ant curare potionibus. si diu morentur. curatio ip
sarum infirmitatum quę&Բ;sunt calidę&Բ;et siccę&Բ;ex natura
915 ęstatis. tunc si quis peritus medicus dederit eandem mensuram
supradictarum potionum alicui flegmatico occupa
to ex predictis infirmitatibus in estate cito potest
curari. quia eius complexio etiam est calida et sicca. Sed quando
naturę&Բ;eius frigidę et humidę&Բ;superuenit frigiditas et humi
920 ditas potionum supradictarum ; increscit natura et per
nutrimentum et experimentum. et per farmaciam ultra modum da
tam amittendo priorem infirmitatem accidentalem. in
currit aliquam aliam substantialem. Non enim tantum potio
num frigidarum. et humidarum flegmatico in estate occu
925 pato supradictis infirmitatibus debet dari. quan
tum et colerico. Iste enim citius sanari potest per tales po
tiones in hoc tempore. ille uero tardius. et quia tantum potionis
datur flegmatico sicut colerico. ideo illa potio quę&Բ;im
penditur ei a stulto medico ad hoc deuenit. ut ge
930 neret aliam passionem grauem et naturalem. §Oportet enim
scire quod idem experimentum et eadem potio non in omni tempore
dari conuenit infirmo. Contingit enim quod illa potio
quę erit in .i. aut .ii. uel .iii. periodo; in aliis non conuen
iat. et ideo secundum diuersas mutationes infirmita
935 tum. et per diuersos periodos oportet attendere. et per diuersa
experimenta et diuersas potiones. Quare secundum quas horas
sanguinis. uel colerę&Բ;Rubeę. flegmatis. an melancolię
magis acuitur passio. uel minuitur; attendendum est.
#238b# Si enim sinochus fuerit et acuitur in horis sanguinis. sciendum
940 est quod suam propriam originem habet ex accidentali muta
tione sanguinis. non a principio. colere rubee. Mutatur enim sanguis
aliquando ex commixtione. uel ex solis calore. uel ex itine
ris fatigatione. et generatur sinochus. Ex qua commotione
sanguis acuitur. colera rubea. et generatur causon ex acutione
945 colerę&Բ;Rubeę. §'Si uero effimerina febris acuitur in horis
sanguinis. potest sciri quod ex flegmate salso est coniuncto san
guini. Quod flegma acuens ex affinitate sanguinis
solet uerti in colera Rubea. et inde solet generare febris terciana.
'Quod si quartana acuitur in horis sanguinis. scitur quod materia eius
950 id est melancolia generatur. ex putrido sanguine. 'Quod si ex
sinocho passio fuerit. et acuitur magis in horis colerę rubeę.
non est propria sinochus. quia uel mutabitur in tercianam: uel
causon. 'Si uero terciana fuerit et acuitur in horis colerę rubeę
firma terciana est et propria. In nullam enim aliam febrem
955 habet mutari. 'Cotidiana uero si acuitur. et mutatur in
horis colere rubee. cito mutabitur in tercianam. 'Si uero quarta
na fuerit et mouetur et acuitur in horis colerę rubeę; potest sci
ri quod principatus sui non fuit ex putrido sanguine. sed ex colera
rubea. usta. conuersa in melancoliam. 'Quod si sinochus acuitur
960 et mouetur in horis flegmatis. sicut in horis sanguinis;
potest sciri quod generatur ex sanguine adiuncto salso fleg
mati. et proprie post suum terminum completum mutabitur
uel in cotidianam uel in tercianam. licet magis sit af
finis tercianę quam cotidianę propter calorem. 'Quod si
965 terciana in horis flegmatis mouetur et acuitur sicut in
horis colerę rubeę. nimis est periculosa. Mutabitur enim in
cotidianam. de cotidiana uero: fit quartana; de quarta
na: fit cotidiana. et aliquando reuertitur in tercianam.
'Quod si quartana mutatur et acuitur in horis flegmatis.
970 potest sciri quod principium eius fuit salsum flegma. quod
uersum in colera rubea incenditur. et uertitur in melancoli
am. sicut uiride lignum uertitur in uiuum carbonem.
deinde in cinerem. 'Quod si sinochus mouetur in horis colerę
nigrę. minus est grauis passio. et eger. piger et grauis est.
975 et illa infirmitas habet partem non solum ex bono san
guine; sed etiam ex putrido. et proprie p<ost>[46] suum completum ter
minum uenit infirmus in quartanam. 'Si uero terciana
mouetur et acuitur in horis melancolię. cito muta
bitur in quartanam. 'Si uero cotidiana mouetur et acuitur
980 in horis melancolie. cito mutabitur in quarta
nam. 'Si uero quartana mouetur et acuitur in horis me
lancolię. sciendum est quod firma et propria quartana est. nec
in aliquam habet mutari. 'Sciendum uero quod non solum supra
dictę passiones. sed etiam omnes alię habent moueri et acui se
985 cundum supradictas horas. Natura quare passio secundum a
cutionem et motionem earum potest bene discerni ex tac
tu pulsus. sicut ex supradictis horis. et sic bene discer
nere potest passionem. Et etiam oportet medicum cognos
cere et tempus infirmitatis. et diem. et horam. et quę
990 planeta erit. et cum quo signo. et quando infirmus cepit egrotare.
#238va# Si infirmitas fuerit secundum proprietatem signi et plane
tę. tunc habet suam propriam curationem. Si uero fuerit ex aliis
mutationibus quę non fuerit proprie secundum naturam signi et plane
tę. sed accidentaliter ex acutione signi et planetę. tunc
995 habet aliam curationem. Si uero medicus nescit infirmitates
per numerum id est per naturam signi et planetę. perscrutetur
pulsum et horas ut dictum est. Sciendum uero quod phisici
affirmant. omnia quęcumque sunt in terra firmantur et com
plentur per cursum et operationem superiorum corporum. quorum omnis
1000 operatio est in uirtute dei.
Videndum est quod .iiii. elementa habent coniunctionem cum
duodecim signis. ut dictum est. quorum causa habet
mutationes secundum .iiii. tempora. secundum quam mutationem
humana natura acuitur. et mouetur per quam acutionem
1005 et mutationem passiones ab humano corpore proce
1006 dunt. Explicit liber spermatis.
[1] SPACE OF 8 LETTERS IN RASURE
[2] unaquaque] SECOND a CORR FROM e, a INTERL
[3] hominis]ominis IN RASURE FOLLOWED BY THE SPACE OF 5 letters
[4] unaquaque] SECOND a CORR FROM e, a INTERL
[5] iuncturę] incunturę ms.
[6] c IN RASURE.
[7] LAST e IN RASURE
[8] ti IN RASURE
[9] SPACE OF 4 LETTERS IN RASURE
[10] diuidendo Berlin, SBB PK lat. fol. 638
[11] SPACE OF 7 LETTERS IN RASURE:
[12] unam Berlin, SBB PK lat. fol. 638
[13] <enim>] H ms. enim Berlin, SBB PK lat.fol.638
[14] <contrarie>] gracię ms. contrarie Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[15] gen<er>atur] genatur ms. generatur Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[16] Col<e>re] Colore ms. co. Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[17] mutatur] mu IN RASURE
[18] ܱę] u CORR FROM r
[19] om<n>ino] omino ms.
[20] uero] ut Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[21] <de>bilitate] debilitate Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[22] Percunctati] Percunctanti ms.
[23] alicuius] CORR FROM alius ms.
[24] sp<irit>ualis] spualis ms.
[25] attrahat] FIRST t EXP
[26] <a>] [-] ms. a Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[27] e<le>menta] e< >menta ms. elementa Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[28] <h>ominem] bominem ms. hominem Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[29] te<m>perari] teperari ms. temperari Berlin, SBB PK lat.fol. 638
[30] ideoque] o INTERL
[31] p<ro>prietatem] pprietatem ms.
[32] av<ia>] av followed by 2 letter space ms.
[33] tempora ] a IN RASURE
[34] humid<a>]humidi ms.
[35] attribuunt] SECOND u CORR FROM n
[36] naturam] BENEATH, naturam IN 13TH-C. CURSIVE
[37] tantum] tantum FOLLOWED BY A 2-LETTER SPACE IN RASURE
[38] Nam] Nam FOLLOWED BY e[?] EXP
[39] <u>eris] eris ms.
[40] q<uia>] que {?] ms. quia Erfurt, Ampl. Fol. 278
[41] pert<in>entes] pertruentes ms. pertinentes Berlin, SBB PK, lat.fol. 638
[42] aer<e>] aera ms.
[43] prop<ri>ę] propę ms.
[44] de<b>ilitatem] dedilitatem ms.
[45] colericis] ic INTERL
[46] p<ost>]pro ms.
Bibliography
C. Burnett, 'The Chapter on the Spirits in the Pantegni of Constantine the African, C. Burnett - D. Jacquart, eds., Constantine the African and ‘Ali ibn al-‘Abbas al-Magusi. The Pantegni and Related Texts. Leiden 1994, 99-120.
S. Fortuna, (a database of Mediaeval Latin translations of Galenic and Pseudo-Galenic treatises)
F. Kudlien, 'The Seven Cells of the Uterus: The Doctrine and its Roots', Bulletin of the History of Medicine 39/1965, 415-423.
O. Merisalo, 'Regionalism and Interregionalism in the Production of Mss.: the case of BAV, Vat. Pal. Lat. 1298', Miscellanea Bibliothecae Apostolicae Vaticanae 13/2006, 493-517.
O. Merisalo, 'Transition and Continuity in Medical Manuscripts (thirteenth-fifteenth centuries)', J. Hamesse - J. Meirinhos, eds. . Textes et études du Moyen Age 48. Louvain-la-Neuve 2008, 25-35.
O. Merisalo, 'Les voies de diffusion des textes médicaux au Moyen Âge : l'exemple du De spermate pseudo-galénien, XIIe-XVe siècle', Gazette du livre médiéval 52-53/2008, 45-50.
O. Merisalo, 'In horis sanguinis. Physiology and generation in the Pseudo-Galenic De spermate', B. Tikkanen - A. Butters - L. Aunio, eds. ʳܰ貹ñԲԻ岹Բ. Studies in honour of Klaus Karttunen. Studia Orientalia 110. Helsinki 2011, 231-242.
O. Merisalo, 'Currunt manus, psallunt homoeoteleuta. Transmitting medical texts in the late Middle Ages: the case of De spermate', I. Volt, ed. Quattuor lustra. Acts of the Tartu conference, December 2010. Acta Societatis Morgensternianae IV-V. Tartu 2012, 245-256.
O. Merisalo, 'Il codice Vat. Urb. lat. 246 e la tradizione testuale del de spermate pseudogaleniano', P. Cherubini - G. Nicolaj, edd. Sit liber gratus, quem servulus est operatus. Studi in onore di Alessandro Pratesi per il suo 90° compleanno 1. Littera Antiqua 19. Città del Vaticano 2012, 579-585.
O. Merisalo, '', Scripta 5/2012, 99-111.
O. Merisalo, 'La trasmissione del De spermate pseudo-Galenico', Medicina nei secoli. Arte e scienza. Journal of History of Medicine 25.3/2013, 927-940.
O. Merisalo, ', Ars et humanitas VIII.2/2014, 119-130, DOI:
O. Merisalo, 'Liber Hartmanni Schedel Nurembergensis artium utriusque medicine doctoris. Histoire de quelques textes de la bibliothèque de Hartmann Schedel de Nuremberg (1440-1514)', D. Poirel - C. Giraud, éds. La rigueur et la passion. Mélanges en l'honneur de Pascale Bourgain. IPM 71. Turnhout 2016, 821-830,
O. Merisalo, 'La fortune du De spermate dans les éditions imprimées de Galien du XVIe au XVIIe', Pseudo-Galenica. The Formation of the Galenic Corpus from Antiquity to the Renaissance. Warburg Institute Colloquia 34. London 2021, 189-198.
O. Merisalo - P. Pahta, 'Tracing the Trail of Transmission': the Pseudo-Galenic De spermate in Latin', M. Goyens - P. De Leemans - A. Smets, eds., Science Translated. Latin and Vernacular Translations of Scientific Treatises in Medieval Europe. Mediaevalia Lovaniensia 40. Leuven 2008, 81-94.
V. Nutton, ‘Greek Medical Astrology and the Boundaries of Medicine’, A.Akasoy – C. Burnett – R. Yoeli-Tlalim, eds. Astro-Medicine. Astrology and Medicine, East and West. Micrologus' Library 25. Firenze 2008.
P. Pahta, Medieval Embryology in the Vernacular. The Case of De spermate. Mémoires de la Société Néophilologique de Helsinki 53. Helsinki 1998.
T. Pesenti, 'Studio dei farmaci e produzione di commenti nell'Università di arti e medicina di Padova nel primo ventennio del Trecento', Annali di storia delle università italiane 3/1999, 61-78.
I. Taavitsainen – P. Pahta – M. Mäkinen, eds., Middle English Medical Texts. CD-ROM. Amsterdam - Philadelphia 2005.
I. Taavitsainen – P. Pahta, Medical and Scientific Writing in Late Medieval English. Cambridge 2004.
M.T. Tavormina, ed., Sex, Aging, and Death in a Medieval Medical Compendium. Trinity College Cambridge R.14.52, Its Texts, Language, and Scribe, Medieval and Renaissance Texts and Studies 292. Tempe, AR 2006.
